Auteur: Jan Peter Paletti

alant

Betekenis: mythisch kruid.

Een vaste plant die behoort tot de composietenfamilie (Compositae of Asteraceae). De plant komt van nature voor in West- en Centraal-Azië en is al sinds de oudheid als eetbare en geneeskundige plant bekend.

De Grieken noemden de plant helenion, wat «de stralende, de schitterende» betekent. De naam is verwant met hèlios, met de betekenis «zon». Er bestaan verschillende mythen omtrent de naam. Aan de Griekse naam ontleend noemden de Romeinen de plant inula. Linnaeus gebruikte, als hij in 1753 de plant de wetenschappelijke Latijnse naam Inula helenium gaf, de Romeinse naam voor de geslachtsnaam en de Griekse naam voor de soortaanduiding.

De alant wordt 90-200 cm hoog en vormt onder aan een stevige, ruig behaarde, rechtopgaande stengel een krachtige, knolvormige wortelstok. De wortelstok ruikt aromatisch en bevat veel inuline, een fructosehoudend koolhydraat dat zijn naam van de plant heeft gekregen. De bladen zitten direct aan de stengel, zijn spits lijn-lancetvormig, gezaagd en aan de onderzijde viltig behaard. De onderste stengelbladen zijn groot en tot 50 cm lang, worden naar boven toe steeds kleiner en krijgen bovenaan in de bladoksels hoogvertakt de bloemstengels met de bloemen.

De bloeitijd is van juli tot augustus. De bloemen zijn met een diameter van 6 tot 8 cm opvallend groot. De goudgele buisbloemen in het midden zijn door heldergele 3-4 cm lange lintbloemen omgeven die samen met de groene omwindselbladen in het bloemhoofdje staan. De omwindselbladen die elkaar dakpansgewijs overlappen zijn lancet- tot lijnvormig, de buitenste breder dan 4 mm, de binnenste smaller en aan de top verbreed.

De vrucht is een 3-5 mm lang, glad, lichtbruin nootje.

De plant geeft de voorkeur aan vochtige, voedselrijke bodems, die neutraal of licht kalkhoudend zijn.

bruggenbijter

Betekenis: leegloper; nietsdoener; straatslijper; baliekluiver; leuningbijter; manspersoon die hielp handkarren over een brug te trekken terwijl de eigenaar ervan van achteren duwde.

Variant: bruggentrekker.

De bruggentrekker werd in Amsterdam ook wel «kargadoor» genoemd. Die naam dankten de sterke bruggentrekkers aan de kreet die zij vaak riepen tijdens het werk: «Kar ga door!» Een van de bruggen over de Prinsengracht was het werkterrein van Christiaan Smit, een Jordanees die de bijnaam «Kikki de Kargadoor» kreeg. Hij hing de hele dag rond in de buurt van de brug om te hulp te schieten wanneer de Amsterdammers hun handkar niet zelf over de brug kregen. Zodra hij genoeg centen had verdiend, verdween hij naar een nabije kroeg om zijn geld om te zetten in drank, maar hij verloor daarbij de brug niet uit het oog. Christiaan overleed in 1940, als een van de laatste Amsterdamse bruggentrekkers.

ochlocratie

Betekenis: een door het ge­peu­pel be­heers­te sa­men­le­ving.

“Het is de keerzijde van de democratie. Antieke denkers over staatsinrichting (…) hebben al onderkend dat democratie en de zeggenschap van burgers kunnen ontaarden in ochlocratie en de willekeur van de onderbuikgevoelens van het gemene volk. Het is een ingebakken systeemfout van het algemeen kiesrecht.”

Bron: Populisme (Ilja Leonard Pfeijffer, NRC Handelsblad, 6 mei 2016)
Ga naar de inhoud