naatje pet

Betekenis: helemaal niets; waardeloos; knudde; mislukking; afgang.
Varianten: naatje; pet.

Waarschijnlijk is met naatje in deze uitdrukking oorspronkelijk een beeld bedoeld: een vrouwenfiguur die vroeger op de Dam in Amsterdam stond. Dit in 1856 opgerichte monument heette Monument ter herinnering aan den Hollandse Volkswil 1830-1831. Het herinnerde aan de Tiendaagse Veldtocht tegen de opstandige Belgen in 1831. Gek genoeg werd dit eerste Nederlandse nationale monument gemaakt door de Vlaming Louis Royer.
De vrouwenfiguur moest volgens de tekst op de sokkel de ‘Eendracht der Hollandsche Natie’ verbeelden. Het verhaal gaat dat de letter i van het woord natie met een naar links (in plaats van naar rechts) omgekrulde voet was gebeiteld. De Amsterdammers vonden dus dat er ‘Natje’ stond. Vervolgens werd de bijnaam van het beeld Naatje. Daaraan zal vast hebben bijgedragen dat het woord naadje een plat woord voor het vrouwelijk geslachtsdeel is.
Het beeld dat Naatje genoemd werd, was niet erg stevig. Al snel na de oprichting was Naatjes neus afgevroren. Haar hoofd moest eraf worden gehaald, zodat de restaurateur de neus kon maken. Later brak haar linkerarm af. Ook vonden de voorbijgangers haar gewoon lelijk. Dat naatje dus de negatieve betekenis ‘knudde, waardeloos’ kreeg, is niet verwonderlijk. In 1914 moest Naatje het veld ruimen voor de elektrische tram.

Tot ver in de twintigste eeuw werd een (revue)liedje gezongen met de tekst: “En Naatje van de Dam, die moest verdwijnen, die moest verdwijnen, en Naatje van de Dam, die moest verdwijnen voor de elec-te-ri-sche tram.”

‘Dat is pet’ betekent ook ‘dat is waardeloos’. Het woordenboek van Koenen nam pet in 1952 als eerste woordenboek in deze betekenis op. Waarschijnlijk is hier oorspronkelijk het hoofddeksel bedoeld. De pet werd halverwege de 20e eeuw vooral gedragen door arbeiders en boeren.