Categorie: bargoens

Bargoens is een sociale taalvariatie en een minderheidstaal die wordt gehanteerd door daklozen, landlopers, hangjongeren, mocro’s, kooplieden, kermisexploitanten en onderwereldfiguren.
In de volksmond wordt gesproken van een dieven- of geheimtaal en straattaal.
Inmiddels is het Bargoens zo ingeburgerd dat van een «onverstaanbare taal» nauwelijks nog sprake is.

Overigens is het Bargoens in de technische zin geen volledige taal, aangezien het geen eigen klank- en vormleer en syntaxis kent.[2] Desondanks wordt het met een hoofdletter geschreven, aangezien het als een eigennaam wordt beschouwd.[3]

klaks

klaks
spermatozoide

Betekenis: sperma.
Varianten: kwakkie; mannenpap.

Misschien afkomstig van klak.
Betekenis: klodder; vlek; klad.
Varianten: clacke; clac; kleck; klecks.
Wordt gebruikt vanaf de tweede helft van de 15de eeuw.

asjeweine

Kassie-zes jeneverfles
Kassie-zes jeneverfles

Betekenis: kapot; weg; dood; verdwenen.
Varianten: àsfwijne; kassiewijne; kassiewijle; kassie-zes; kassiezes; gasjewijne; kasjewijne; sjewijne.

Rond 1950 in het Nederlands in gebruik gekomen via het Jiddisch hasjeweine (‘weg, verdwenen’). De oorsprong ligt in het Hebreeuwse hasjibhenu (‘doe ons terugkeren’). Dit is de aanhef van de liturgische tekst bij het wegdragen en aan het gezicht onttrekken van de wetsrol aan het eind van de joodse eredienst.

Asjeweine gaan kan weggaan en doodgaan betekenen.
Asjeweine maken betekent laten verdwijnen en vandaar ook stelen.
Kassie-zes als eufemisme voor de dood, refereert aan de zes planken waarvan een doodskist (opgevat als kastje) is gemaakt.

Kassie-zes jeneverfles
Kassie-zes jeneverfles van distilleerderij/ bottelier/ slijter Wanders uit Schiedam (ca. 1952)

naatje pet

Betekenis: helemaal niets; waardeloos; knudde; mislukking; afgang.
Varianten: naatje; pet.

Monument ter herinnering aan den Hollandse Volkswil 1830-1831, beter bekend als ‘Naatje’.

Waarschijnlijk is met naatje in deze uitdrukking oorspronkelijk een beeld bedoeld: een vrouwenfiguur die vroeger op de Dam in Amsterdam stond. Dit in 1856 opgerichte monument heette Monument ter herinnering aan den Hollandse Volkswil 1830-1831. Het herinnerde aan de Tiendaagse Veldtocht tegen de opstandige Belgen in 1831. Gek genoeg werd dit eerste Nederlandse nationale monument gemaakt door de Vlaming Louis Royer.
De vrouwenfiguur moest volgens de tekst op de sokkel de ‘Eendracht der Hollandsche Natie’ verbeelden. Het verhaal gaat dat de letter i van het woord natie met een naar links (in plaats van naar rechts) omgekrulde voet was gebeiteld. De Amsterdammers vonden dus dat er ‘Natje’ stond. Vervolgens werd de bijnaam van het beeld Naatje. Daaraan zal vast hebben bijgedragen dat het woord naadje een plat woord voor het vrouwelijk geslachtsdeel is.
Het beeld dat Naatje genoemd werd, was niet erg stevig. Al snel na de oprichting was Naatjes neus afgevroren. Haar hoofd moest eraf worden gehaald, zodat de restaurateur de neus kon maken. Later brak haar linkerarm af. Ook vonden de voorbijgangers haar gewoon lelijk. Dat naatje dus de negatieve betekenis ‘knudde, waardeloos’ kreeg, is niet verwonderlijk. In 1914 moest Naatje het veld ruimen voor de elektrische tram.

Het verdwijnen van Naatje van den Dam - Kleine Piet.
Het verdwijnen van Naatje van den Dam – Kleine Piet.

Tot ver in de twintigste eeuw werd een (revue)liedje gezongen met de tekst: “En Naatje van de Dam, die moest verdwijnen, die moest verdwijnen, en Naatje van de Dam, die moest verdwijnen voor de elec-te-ri-sche tram.”

‘Dat is pet’ betekent ook ‘dat is waardeloos’. Het woordenboek van Koenen nam pet in 1952 als eerste woordenboek in deze betekenis op. Waarschijnlijk is hier oorspronkelijk het hoofddeksel bedoeld. De pet werd halverwege de 20e eeuw vooral gedragen door arbeiders en boeren.

Ga naar de inhoud