Betekenis: armoedig, schamel.
Tag: Genootschap onze taal
encycliek
Betekenis: rondgaande brief.
Een encycliek is een door de paus geschreven document over een godsdienstig, staatkundig of maatschappelijk vraagstuk. Een encycliek is niet dogmatisch of bestuurlijk van aard, maar vaak juist enigszins persoonlijk.
hattrick
Betekenis: als een voetballer in één wedstrijd drie doelpunten maakt, heet dat een hattrick.
telefoonbotje
Betekenis: botje in de elleboog, dat bij het aanraken van een zenuw een hevige maar kortstondige pijn (een soort stroomstoot) kan veroorzaken.
In de Zaanstreek noemde men dit plekje aan het eind van de negentiende eeuw ‘jodenbeentje’.
polonaise
Betekenis: dans waarbij men in een lange rij achter elkaar loopt, bij voorkeur op de maat van de muziek, met de handen op de schouders van de voorgaande persoon. Een rij hossende mensen.
polari
Betekenis: geheimtaal die homo’s – in het Engeland van midden twintigste eeuw – onder elkaar gebruikten om vrijuit te praten zonder herkend te worden.
Sommige taal is karakteristiek voor mensen met een bepaalde geaardheid of genderidentiteit. Een beroemd historisch voorbeeld is het Polari, een woeste mengeling van Italiaans, Romani, Jiddisch en het Londense Cockney dialect. Het werd al in de achttiende eeuw gesproken door een bonte mix van straat- en circusartiesten, zeelui en criminelen – je kunt het zien als de toenmalige straattaal. Later ontwikkelde het zich tot de taal van acteurs in goedkope theaters, en zo kwam het in de homobars terecht.
Genootschap Onze Taal
oxymoron
Betekenis: scherpe, schijnbaar ongerijmde tegenstelling.
Bijvoorbeeld: gematigd extremisme, oudere jongere, werkvakantie, vloeibaar gas, levend lijk, oorverdovende stilte, oud nieuws.
knevelarij
Betekenis: afpersing; het opzettelijk (ten onrechte) opeisen van betalingen door ambtenaren.
Knevelarij is een ambtsmisdrijf.
mombakkes
Betekenis: (gek) masker.
Mombakkes is een samenstelling die in de zeventiende eeuw gevormd is uit mom en bakkes.
Bakkes betekent ‘gezicht’.
Een mom was een gemaskerde persoon of het masker zelf. In vermommen ‘verkleden’ zit hetzelfde mom, evenals in de uitdrukking onder het mom van.
encanailleren
Betekenis: zich inlaten met mensen met een twijfelachtige reputatie, rang of stand; omgaan met mensen beneden zijn stand.
Encanailleren is afgeleid van het Franse canaille dat ‘gepeupel’ betekent.
Stuk voor stuk denkers die zich geëncanailleerd hebben met het fascisme en met obscure religies, mystiek of paranormaliteit. Wat ze gemeen hebben, is hun afkeer van de moderniteit, het liberalisme en de centrale positie die daarin aan de mens wordt toegekend.
Het veelkoppige monster van Amerikaans rechts (René ten Bos, Vrij Nederland, 15 augustus 2017)